1. Nhập trạch là gì?
Nhập trạch là nghi lễ truyền thống cổ truyền của người Việt Nam hết Tết đến, nhiều gia đình chuyển đến nhà mới. Số đông băn khoăn không biết làm lễ nhập trạch sao để cho đúng.
Nhập trạch là từ Hán Việt, theo đó “nhập” nghĩa là vào trong, “trạch” là nhà ở, do vậy lễ nhập trạch là nghi lễ vào ở ngôi nhà mới, bất kể đó là nhà xây mới, nhà cải tạo lại, nhà mới mua, hay là nhà đi thuê…
Lễ nhập trạch được hiểu là lễ dọn vào nhà mới, tiến hành cả nhà mới xây, mới mua. Đây là một nghi lễ cổ truyền, quan trọng cùng với lễ động thổ, cất nóc. Làm lễ nhập trạch Tức là đăng ký hộ khẩu với thần linh, thổ địa khu vực ngôi nhà đã tọa lạc. Bởi vậy khi dọn về nhà mới gia chủ nên lưu ý:
1.1 Tại sao phải làm lễ nhập trạch?
Theo quan niệm dân gian từ xưa tới nay, “đất có thổ công – sông có hà bá”, mỗi mảnh đất, ngôi nhà đều có một vị thần cai quản riêng. Vì vậy, khi dọn đến khu vực ở mới, bạn phải xin phép và làm lễ báo cáo với vị thần này rước vong linh gia tiên về bàn thờ mới để thờ phụng, đồng thời xin thần chứng giám và phù hộ cho mọi thành viên trong gia đình được mạnh khỏe, bình yên và gặp nhiều may mắn.
Lễ nhập trạch không chỉ là thủ tục chuyển khu vực ở, đó còn là sự khởi đầu cho một đời sống mới nên nếu dự kiến chu đáo, mọi việc suôn sẻ thì đó là dấu hiệu tốt lành giúp cho mọi thành viên thấy được yên tâm và trọn vẹn niềm vui.
1.2 Chọn ngày nhập trạch như thế nào?
Mục đích chọn ngày đẹp chuyển đến nhà mới là để gặp nhiều may mắn. Đầu xuôi đuôi lọt, khi mọi việc ban đầu tiện lợi thì đời sống về sau cũng theo đó trở thành thuận lợi, tốt đẹp hơn.
Thông thường có 3 phương pháp để chọn ngày, giờ làm lễ nhập trạch: chọn theo hướng nhà – chọn theo tuổi chủ nhà hoặc chọn theo giờ hoàng đạo.
Nếu ứng dụng tất cả những phương pháp này để tìm ngày thì có khi cả tháng không thể nào tìm được một ngày tốt. Bởi lẽ có ngày hoàng đạo thì không hợp thiên can địa chi, hoặc ngược lại, hoặc có khi hợp thiên can địa chi nhưng lại không hợp hướng nhà…
Khi muốn xem ngày tốt xấu để làm lễ nhập trạch, gia chủ chỉ là tránh những ngày xấu cố định trong năm như Dương công kỵ nhật, Tam nương, Sát chủ, những tháng cần kiêng như tháng 3, tháng 7 âm lịch (vì hai tháng này có tiết Thanh minh và Vu lan báo hiếu, là những tiết có liên quan đến người chết). Sau đó thì những gia chủ chọn lấy một trong các phương pháp nêu trên để quyết định ngày giờ đẹp.
Ngày Tam nương: gồm các ngày 3, 7, 13, 18, 22, 27 âm lịch hàng tháng.
Ngày Thọ tử là các ngày 5, 14, 23 âm lịch hàng tháng.
Ngày Dương công kỵ nhật, theo học giả Phan Kế Bính trong sách Việt Nam phong tục là những ngày âm lịch sau: Ngày 13 tháng Giêng, 11/2, 9/3, 7/4, 5/5, 3/6, ngày 8 và 29/7, 27/8, 25/9, 23/10, 21/11, ngày 19 tháng Chạp.
Thời gian vào nhà phải là buổi sáng sớm, buổi giữa trưa, hoặc trước lúc mặt trời lặn, tránh dọn đồ đến nhà mới vào buổi tối. (Tốt nhất là vào buổi sáng và nên trong khoảng từ mùng 1 đến hôm rằm, không nên về nhà mới vào cuối tháng).
2. Cần chuẩn bị những gì cho lễ nhập trạch?
Sau khi đã chọn được ngày giờ tốt, việc tiếp theo sau là dự kiến đủ đầy những đồ đạc, lễ vật trong lễ cúng nhập trạch. Đặc biệt, ban thờ rất cần phải mang vào, kê đặt trước. Nếu chuyển bàn thờ từ khu vực ở cũ thì không chuyển bát hương theo cùng. Bạn có thể để tận nơi cũ chờ tới ngày làm lễ nhập trạch rồi mang qua, hoặc bốc bát hương mới khi chuyển đến.
2.1 Đồ đạc dùng trong lễ nhập trạch:
- Bếp than: được đặt ở chính giữa lối đi cửa chính để vào nhà. Mục đích là để gia chủ và các thành viên trong gia đình sẽ bước qua bếp than khi vào nhà. Lửa tính hỏa, khi bước qua sẽ hỗ trợ loại bỏ những điều hao phí mắn còn vương trên người
- Bếp nấu: Có thể là bếp than hoặc bếp gas, bếp cồn (miễn là bếp có ngọn lửa), nhưng không nên dùng bếp điện, bếp từ vì bếp dùng để đun nấu trong ngày dọn nhà cần phải có ánh lửa.
- Ấm đun nước, bộ ấm chén pha trà, chổi mới 1 chiếc, xô đựng nước, gương tròn, chiếu hoặc đệm đang sử dụng, gạo: 1kg, muối: 1kg.
2.2 Mâm lễ cúng Thổ công & Gia tiên:
Trước hết bạn hãy hiểu rằng, mâm lễ cúng nhập trạch to hay nhỏ không quá quan trọng, điều quan trọng hơn cả là ở tấm lòng thành tâm của gia chủ. Thế nên tùy thuộc vào điều kiện kinh tế của gia đình, chúng ta cũng có thể dự kiến mâm cỗ cúng thần linh và gia tiên gồm:
Lễ mặn: gà, xôi, rượu; tiền vàng; trầu cau; Hoa tươi: 2 bó; Quả: 5 loại quả tượng trưng cho ngũ hành; 1 đĩa nhỏ gạo, muối; hương; nến: 2 cây; Y mã phục 1 bộ gồm: 1 con ngựa, 1 bộ quần áo, 1 mũ, 1 đôi hia; tất cả đều màu đỏ.
Nếu là nhà làm lần đầu thì sắm 1 lễ cúng chúng sinh gồm: Quần áo chúng sinh: 30 bộ; Vàng hoa cho chúng sinh: 500-1.000; Cháo trắng: 1 nồi và múc ra 5 bát để cúng chúng sinh; Hoa quả: khế, chuối, mía, táo… mỗi thứ một ít; bỏng ngô, bỏng nếp; kẹo dồi, bim bim, kẹo lạc; khoai lang, khoai sọ luộc;
Nếu là nhà mặt đất thì dự kiến nước ngũ vị để hàn long mạch. Mua một gói ngũ vị ở hàng mã, cho 2 lít nước vào nấu rồi gạn lấy nước để hàn long mạch.
3. Các bước thủ tục làm lễ nhập trạch.
Việc chuyển tới nhà mới phải thực hiện cụ thể theo ngày giờ đã chọn sẵn và chỉ duy nhất người trong nhà mới được có mặt vào thời điểm này. Tránh mời thêm bạn bè, khách khứa vì đây không phải là tiệc tân gia. Cần hiểu và phân biệt rõ ngày nhập trạch và ngày tân gia là khác nhau để không phạm phải sai lầm nghiêm trọng này.
Nếu nhà có người đang mang thai thì tốt nhất không nên dọn nhà. Trong trường hợp cấp bách không thể nào không dời nhà thì nên mua một cái chổi mới tinh, để đích thân người mang bầu quét qua các đồ đạc một lượt rồi mới chuyển, do vậy mới không phạm tội “Thần thai”.
Những người giúp dọn nhà không nên là người cầm tinh con Hổ để tránh “rước Hổ dữ vào nhà” (theo ông bà ta xưa, đây là phép tắc giữ gìn sự hanh thông, bình yên cho tất cả nhà, bách bệnh không phát sinh, tài vận tiến đến, cả nhà vui vẻ).
3.1 Trước khi làm lễ vào nhà mới cần:
- Mở tất cả cửa sổ, bật hết đèn điện sáng trong nhà
- Đặt bếp than đã nhóm lửa ngay trước cửa chính (cửa ra vào)
3.2 Khi đến đúng ngày giờ đẹp đã chọn thì tiến hành thủ tục nhập trạch sau:
- Nếu là 1 gia đình có đầy đủ vợ chồng con cái thì đầu tiên là vợ gia chủ cầm 1 cái gương tròn đem vào nhà trước (mặt gương soi vào nhà). Kế đến là gia chủ tự tay cầm bát hương bước qua bếp than củi được đặt ở vị trí giữa cửa chính vào đặt lên ban thờ. Sau đó lần lượt những người trong nhà mới đem vào: bếp lửa (tốt nhất là bếp còn đang cháy đỏ từ nhà cũ đem tới); chiếc chiếu hoặc đệm đang sử dụng, chổi, gạo, nước, muối, đồ tư trang quý giá… Không nên đi tay không vì nó mang ý nghĩa không xẩy ra của cải. Mâm lễ cúng nhập trạch đi cuối cùng.
- Nếu nhà vắng đàn ông thì người mẹ bưng bát nhang vào trước đặt lên ban thờ, kế đến là con cái lần lượt mang bếp, chiếu, chổi, gạo, nước… vào.
- Đặt bát hương và mâm cúng để trên bàn thờ gia tiên. Xôi gà đặt bên phải (từ ngoài nhìn vào); lễ chay bên trái. Về vị trí bát hương, theo hướng từ dưới nhìn lên: Thần linh đặt giữa; gia tiên bên phải, bà cô (nếu có) bên trái; Y mã phục đặt trên ban thờ hoặc trên chiếc bàn trước ban thờ; Lễ chúng sinh đặt trước cửa.
- Đổ đầy nước vào xô, tượng trưng cho của cải dồi dào.
3.3 Các bước hành lễ:
- Lễ lần 1 – Cúng Thổ công (Thần linh): Thắp 3 nén hương, cắm bát hương thần linh trước, rồi đến bát hương gia tiên và bà cô. Rót rượu vào 3 chén trên ban thờ (chỉ rót ít vì còn phải rót 2 lần tiếp nữa mới đầy chén), sau đó đọc bài khấn Thổ công (Thần linh).
- Lễ lần 2 – Cúng an trạch (trong trường hợp xây nhà mới): Cúng Thổ công xong thì thắp tiếp 1 nén hương, rót tiếp một ít rượu vào 3 chén; bắc bếp đun nước (nước đun trên bếp lần thứ nhất ở nhà mới phải để cho sôi 5 – 10 phút, lâu hơn càng tốt, mới tắt lửa), tiếp đó pha trà, rót trà ra chén đặt dưới chiếu cúng trước ban thờ, sau đó đọc bài khấn an trạch.
- Lễ lần 3 – Cúng gia tiên: Cúng an trạch xong thắp tiếp 1 nén hương; rót rượu đầy vào 3 chén; dâng trà lên ban thờ để cúng gia tiên, sau đó đọc bài khấn gia tiên.
- Hàn long mạch (trong trường hợp xây nhà mới): Nếu trường hợp xây nhà mới, cúng gia tiên xong thì thắp 1 nén hương cắm vào ca đựng nước ngũ vị đặt trước ban thờ. Khi hết hương thì lấy nước đó tưới xung quanh nhà vào chân tường phía ngoại khu để hàn long mạch. Nếu nhà liền kề thì tưới chân tường phía trong nhà cũng rất được nhưng phải để 1 ngày một đêm mới được lau; phía trước cửa thì tưới phía ngoài.
- Cúng chúng sinh (trong trường hợp nhà xây mới): Thắp 5 nén hương, múc 1 bát nước lã rồi cúng chúng sinh. Cúng xong rắc 3 nhúm gạo và 3 nhúm muối ra trước cửa; còn lại để dùng.
Cuối cùng hành lễ nhập trạch nhà mới xong, bạn tiến hành dọn lễ, hóa vàng. Lưu ý hóa vàng trên bàn thờ rồi mới hóa vàng cúng chúng sinh.
3.4 Một vài lưu ý sau khoản thời gian làm lễ nhập trạch
Sau khi cúng Thần linh, Gia tiên xong mới chính thức kê, dọn đồ đạc trong nhà. Trước đó nếu có chuyển đồ đạc vào nhà cũng chỉ là tập kết, để tạm chứ chưa kê chính thức.
Sau khi dọn nhà xong, để cầu bình an, toàn gia có thể tổ chức lễ bái tạ Thần Phật, các vị Thánh Thần và Tổ tiên.
Không nên ngủ trưa trong ngôi nhà mới vào đúng ngày chuyển nhà vì nó tượng trưng cho sự lười biếng và bệnh tật.
Nếu chỉ nhập trạch lấy ngày tốt mà chưa đang tìm hiểu ở ngay thì gia chủ vẫn phải ngủ một đêm ở nhà mới ngay sau khoản thời gian nhập trạch.
Trong ngày chuyển vào nhà mới cũng cần lưu ý không nên cãi vã, tranh luận, gây gổ, mắng mỏ trẻ nhỏ, thể hiện sự bực tức hay khóc lóc…. bởi điều này sẽ đem lại sự hao phí mắn cho gia chủ.
Xem thêm: Ngày tổ xây dựng, nội thất là ngày gì?
Trên đây là những thông tin về nhập trạch là gì? các thủ tục lê nhập trạch, chúc các bạn dọn vào nhà mới may mắn và thành đạt nhé !
